Historie żywe – Muzeum Łemkowskie w Zyndranowej

Kapliczki przydrozne Zyndranowa fot. Lidia Tul-Chmielewska

Kapliczki przydrożne Zyndranowa fot. Lidia Tul-Chmielewska


Reklama

Artykuł znajduje się poniżej reklamy

Muzeum Łemkowskie: Warto odwiedzić Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej, jedyną w Europie placówkę muzealną prowadzoną przez Łemków.

Kierując się na południe Polski, warto pamiętać, że nie tylko Bieszczady mają swoją historię.

zabudowania wiejskie Zyndranowa Muzeum fot. Lidia Tul-Chmielewska

zabudowania wiejskie Zyndranowa Muzeum fot. Lidia Tul-Chmielewska

Za siedmioma górami, za siedmioma lasami….

Zyndranowa – wieś położona w Beskidzie Niskim, powiecie krośnień


Reklama

Dalsza część artykułu znajduje się poniżej reklamy

Kiedy wymienić kask rowerowy

Kiedy wymienić kask rowerowy? Sprawdź, czy Twój Cię ochroni

Kask rowerowy ma swoją datę ważności – sprawdź, jakie są oznaki zużycia i kiedy koniecznie trzeba go wymienić, nawet jeśli wygląda dobrze.

Nowy żołnierz ebook

Nowy żołnierz: Służba w epoce dronów, sztucznej inteligencji i cyberwojny

Ten przewodnik to kompendium wiedzy o tym, jak rozwijać kompetencje, które już dziś zmieniają oblicze armii. Dzięki lekturze ebooka zyskasz wskazówki do świadomego rozwoju umiejętności, które mogą zaprocentować zarówno w mundurze, jak i poza nim.

Kup ebook

skim, gmina Dukla, przy granicy Polski ze Słowacją.  Zabudowania rozciągają się w malowniczej dolinie rzeki Panna (dawniej Sołotwyna).

Wieś otoczona jest górami porośniętymi lasami i krzewami, poprzecinanymi górskimi potokami. Daje to przepiękny krajobraz całej okolicy.  Liczne góry, lasy , łąki, doliny i potoki mieszkańcy wsi chrzcili przez całe stulecia różnymi nazwami.  Niektóre już odeszły w zapomnienie. Całość krajobrazu wchodzi w skład Jaśliskiego Parku Krajobrazowego.

Muzeum Kultury Łemkowskiej Zyndranowa fot. Lidia Tul-Chmielewska

Muzeum Kultury Łemkowskiej Zyndranowa fot. Lidia Tul-Chmielewska

Muzeum Łemkowskie: Łemkowie i ich historie

Wieś na przestrzeni wieków rozwijała się na styku kultur i grup etnicznych. Żyli tutaj Rusini, Żydzi, Cyganie i każda z tych grup żyła w koegzystencji wnosząc swój wkład w rozwój wsi.

Zyndranowa Muzeum wiatrak fot. Lidia Tul-Chmielewska

Zyndranowa Muzeum wiatrak fot. Lidia Tul-Chmielewska

Dominującą rolę mieli we wsi Rusini – Łemkowie, którzy w czasie wielowiekowej historii wytworzyli oryginalną kulturę materialną i duchową, różniącą się od kultur innych grup etnicznych zamieszkujących Karpaty. Jej niepowtarzalne cechy, osobliwy nastrój, widoczne są w architekturze sakralnej, mieszkalnej i gospodarczej. Także w rzemiośle, strojach, zwyczajach i wielu innych dziedzinach życia.

Wnętrze chałupy łemkowskiej fot. Lidia Tul-Chmielewska

Wnętrze chałupy łemkowskiej fot. Lidia Tul-Chmielewska

Zarówno I wojna światowa, jak i i II – boleśnie dotknęły także mieszkańców tych ziem. Nieustanne represje, aresztowania, wysiedlenia doprowadziły do opustoszenia całych wsi. W tym także Zyndranowej. Grabiono i dewastowano cerkwie, zagrody, cmentarze, kapliczki i krzyże. Rozproszenie po świecie, dyskryminowani przez władze państwowe, Łemkowie odważnie bronili swej tożsamości, nie poddając się procesom asymilacyjnym.

Chyża łemkowska fot. Lidia Tul-Chmielewska

Chyża łemkowska fot. Lidia Tul-Chmielewska

Teodor Gocz – strażnik historii

Usiłując oclić od zagłady kulturę, język, tradycję, relikty budownictwa i wszelkie ocalałe pozostałości historii, 17 sierpnia 1968 roku Teodor Gocz – mieszkaniec Zyndranowej , wraz z pomocą grona społecznych działaczy łemkowskich, urządził w rodzinnej zagrodzie Izbę Pamiątek Kultury Łemkowskiej. Celem inicjatywy było upamiętnienie wysiedleń ludności łemkowskiej – zachowanie o nich pamięci, o ich tradycjach i kulturze w tym miejscu.

Rzeźby łemkowskie fot. Lidia Tul-Chmielewska

Rzeźby łemkowskie fot. Lidia Tul-Chmielewska

Przez wiele lat gromadzono przedmioty związane z historią Łemków, zmagano się z nieżyczliwością władz, przeżywano porażki i upokorzenia (m.in. wysadzenie pomnika postawionego ku czci poległych w II wojnie światowej).

Dzięki uporowi, determinacji i ofiarności Teodora Gocza oraz społeczności łemkowskiej Izba Pamiątek przekształcona została w Muzeum Kultury Łemkowskiej – mini skansen.

Pomnik żołnierzy z II Wojny Światowej Zyndranowa fot. Lidia Tul-Chmielewska

Pomnik żołnierzy z II Wojny Światowej Zyndranowa fot. Lidia Tul-Chmielewska

Muzeum Łemkowskie: Mini Skansen kultury Łemków

Obecnie w skład ekspozycji muzealnej wchodzą:

Chyża – zbudowana w 1860 roku (do 1901 roku, jako chałupa kurna):

Sień – prezentowane są tu przedmioty codziennego użytku, m.in. żarna, wagi, narzędzia stolarskie;

Izba – stare meble, piec z kapą i zapieckiem, naczynia gliniane i żeliwne, sprzęt kuchenny;

Kancelaria pisarza wiejskiego – biuro pisarza, dokumenty, zdjęcia;

Muzeum Kultury Łemkowskiej - wnętrze chałupy fot. Lidia Tul-Chmielewska

Muzeum Kultury Łemkowskiej – wnętrze chałupy fot. Lidia Tul-Chmielewska

Przybudówka – wystawa szewska – warsztat wiejskiego szewca;

Komora – wystawa narzędzi tkackich, warsztat tkacki;

Stajnia – ekspozycja pasterska oraz gospodarska;

Boisko – wystawa narzędzi i sprzętu rolniczego.

Koniusznia – zgromadzono militaria z czasów I i II wijen światowych.

Budynek koniuszni militaria fot. Lidia Tul-Chmielewska

Budynek koniuszni militaria fot. Lidia Tul-Chmielewska

Świetlica wiejska – pełni funkcje wystawowe (malarstwo, rzeźba), znajduje się tutaj również biuro Muzeum z bogatym zestawem publikacji.

Kuźnia – pochodzi z Zyndranowej, wewnątrz palenisko z miechem, kowadło i zestaw narzędzi kowalskich.

Kaplica – rekonstrukcja typowej łemkowskiej kaplicy z XIX/XX wieku, wewnątrz ołtarzyk z figurami i obrazami świętych.

Wiatrak – przeniesiony z Wapiennego, posiada kompletny mechanizm.

Mała karczma – prowadziła m.in. wyszynk piwa, klientów obsługiwano przez okienko z ladą.

Chlewik – chlewik na świnie, owce i kury – obecnie pełni rolę magazynku na sprzęt gospodarski.

Pawilon  wystawowy – wybudowany w 2011 roku ze środków Unii Europejskiej. Znajdują się tu wystawy: stroi ludowych, rzeźby, pisanek, starych fotografii, malarstwa, twórczości Iwana Rusenki oraz eksponatów sakralnych i liturgicznych. Na piętrze budynku zorganizowano biuro muzeum, bibliotekę oraz salkę audiowizualną do spotkań i prezentacji.

Ekspozycje w pawilonie w Zyndranowej fot. Lidia Tul-Chmielewska

Ekspozycje w pawilonie w Zyndranowej fot. Lidia Tul-Chmielewska

Muzeum Łemkowskie: Pomniki, figury i krzyże

Na terenie zagrody muzealnej znajdują się również obiekty: pomnik ku czci ofiar Talerhofu i obozu w Jaworznie, odbudowany po zniszczeniu pomnik żołnierzy poległych w walkach o Przełęcz Dukielską w 1944 roku, ściana krzyży z nieistniejących już cerkwi (tzw. łemkowska ściana płaczu), żuraw studzienny, konstrukcja traka (piły), figury i krzyże przydrożne, tablice upamiętniające znanych Łemków: Epifana Drowniaka (Nikifora), Iwana Rusenka i Wołodymyra Chylaka.

Muzeum w Zyndranowej kapliczki i krzyże fot. Lidia Tul-Chmielewska

Muzeum w Zyndranowej kapliczki i krzyże fot. Lidia Tul-Chmielewska

Zabytkowe obiekty na terenie Muzeum pochodzą z końca XIX wieku. Oryginalne jest ich wyposażenie: meble, wyroby rzemiosła, stroje, dzieła sztuki ludowej, sprzęty i narzędzia rolnicze. W budynku koniuszni znajduje się wystawa historyczna – głownie militaria i pamiątki z okresów I i II wojny światowej.

Kuźnia Muzeum w Zyndranowej fot. Lidia Tul-Chmielewska

Muzeum Łemkowskie: Kuźnia Muzeum w Zyndranowej fot. Lidia Tul-Chmielewska

W kuźni znajduje się wystawa narzędzi i wyrobów kowalskich.

Pawilon wystawowy Muzeum w Zyndranowej fot. Lidia Tul-Chmielewska

Muzeum Łemkowskie: Pawilon wystawowy Muzeum w Zyndranowej fot. Lidia Tul-Chmielewska

W nowym pawilonie wystawowym urządzono ekspozycje strojów ludowych, pisanek, rzeźb, starych fotografii, eksponatów sakralnych, grafiki i malarstwa.

Elementy architektury Zyndranowa Muzeum fot. Lidia Tul-Chmielewska

Muzeum Łemkowskie: Elementy architektury Zyndranowa Muzeum fot. Lidia Tul-Chmielewska

Zyndranowa to coraz bardziej znane miejsce

Corocznie w okresie letnim na terenie Muzeum organizowane jest święto kultury i tradycji łemkowskich :Od Rusal do Jana”. Biorą w nim udział Łemkowie w różnych stron Polski, z Ukrainy, Słowacji , turyści, i mieszkańcy Podkarpacia.

Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej, jako jedyna muzealna placówka łemkowska w Europie, prowadzona przez Łemków, cieszy się coraz większą popularnością.

Do Muzeum przyjeżdżają tysiące turystów z kraju i zagranicy.

Ideą Muzeum jest wzbogacanie kultury narodowej, stanowiący istotny element integrujący rozrzuconą po świecie społeczność łemkowską.

Wiatrak Zyndranowa Muzeum fot. Lidia Tul-Chmielewska

Muzeum Łemkowskie: Wiatrak Zyndranowa Muzeum fot. Lidia Tul-Chmielewska

Historie prawdziwą trzeba poznawać

To wspaniałe miejsce, dające wgląd w etniczność mieszkańców Podkarpacia, które koniecznie należy wpisać w mapy swoich wycieczek. Warto uzupełniać własną wiedzę historyczną, w żywym kontakcie z miejscem i regionem.

Łemkowska ściana płaczu fot. Lidia Tul-Chmielewska

Muzeum Łemkowskie: Łemkowska ściana płaczu fot. Lidia Tul-Chmielewska

Niestety wiedza historyczna obecnie jest nam przekazywana w sposób wybiórczy, co w sposób niekompletny kształtuje naszą świadomość. Stąd właśnie rola  Muzeów, pamiątek rodzinnych – rozmowy z ludźmi – to żywy ślad przeszłości, którą każdy świadomy człowiek powinien poznawać.

Opracowano z materiałów:

  1. Informator Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej
  2. „Życie Łemka” – Teodor Gocz
  3. „Wojna o pomnik” – Artur Bata

Czytaj więcej: Szlaki w Bieszczadach – najlepsze trasy dla początkujących i zaawansowanych. MAPA MIEJSC! 


Porozmawiajmy o Bieszczadach!
Dołącz do grupy Bieszczady.Land na Facebooku


Reklama


Zostań patronem portalu Bieszczady.Land

Bądź na bieżąco!
Zapisz się na nasz bezpłatny newsletter.