Terka – Studenne – Rajskie to szlak wspomnień i historii

Studenne było małą wsią, lokowana prze 1580 rokiem. Większość jej mieszkańców stanowili Rusini. W sierpniu 1946 roku około 20 rodzin wysiedlono na Ukrainę, pozostałych mieszkańców – 300 osób wywieziono na Ziemie Odzyskane. Opuszczone domy rozebrano i zniszczono. Dziś to jedynie nazwa miejsca na mapie – po wsi oprócz zarośniętych pozostałości zabudowań, nie ma śladu.  W górnej części dawnej wsi, na charakterystycznym przewężeniu między dwoma potokami, wyraźnie na wzgórzu – mamy dziś pozostałości po drewnianej cerkwi greckokatolickiej pw. Narodzenia NMP oraz pozostałości (znikome) cmentarza.

Dalej już do mostu na Sanie

Idąc dalej, wydeptaną drogą, przez zarośnięty teren dawnej wsi, po ok 40 minutach dotrzemy do mostu na Sanie. Latem jest to wspaniałe miejsce do kąpieli. Stąd mamy ok 3 km marszu do dojścia do obwodnicy Rajskiem. Od mostu w odległości ok 500 m po lewej mamy ujście małego potoku. Tutaj kiedyś istniał przysiółek Studennego zwany Pod Tołstą. Tryskało tutaj źródełko, które według opowieści  uważane było za cudowne, a nad nim stała kaplica wzniesiona w 1873 roku. Podczas budowy drogi źródełko zostało zasypane, kaplica legła w ruinie. Nieco dalej była stara kopalnia ropy naftowej.

Rajskie – kiedyś wieś odcięta bezdrożami od świata

Wioska Rajskie położona przy ujściu Sanu do Zalewu Solińskiego. Obecnie ma charakter typowo letniskowy. Jest tutaj duża baza domków wczasowych, gospodarstw agroturystycznych i kwater prywatnych. Miejsce tak urokliwe i tak niespotykanie piękne i ciche. Spacerując po przepięknie zielonych łąkach Rajskiego, można nie mieć świadomości, że wioska ta przeszła jedne z najbardziej tragicznych losów swoich mieszkańców.

Rozgrywały się tutaj jednak wielkie dramaty. Stacjonujące sotnie UPA siały terror mordując całe rodziny. Wiosną 1946 roku, by położyć kres tragediom, jakie się we wsi rozgrywały, wysiedlono część ludności na Ukrainę a 24 maja 1946 UPA spaliło wówczas 130 gospodarstw Rajskiego. Pozostałych mieszkańców wysiedlono pod koniec kwietnia 1947 r. na Ziemie Odzyskane. Cerkiew tutaj zniszczona, przetrwała po wojnie ponad 30 lat, popadając w ruinę. W latach 70-tych i 80-tych mieszkańcy Rajskiego starali się zaadoptować cerkiew na kościół rzymskokatolicki. Niestety ówczesne rządy by nie dopuścić do utworzenia kościoła 24 marca 1980 roku, doprowadziły do wysadzenia cerkwi w powietrze. Po cerkwi pozostała mocno zarośnięta sterta gruzu i kamieni. Obok stoi charakterystyczna lipa, która ucierpiała na skutek wybuchu.

Zachował się krzyż ze zwieńczenia kopuły cerkwi oraz kilka starych zniszczonych nagrobków. Na uwagę zasługuje murowana kapliczka w Rajskiem, która została  wzniesiona w XIX wieku na wzgórzu zwanym Hrab (Grab).

Historie, które warto poznać

W Rajskiem zamieszkiwał przez dwa lata gen. Zygmunt Berling – dowódca spod Lenino, a także Józef Pawłusiewicz pułkownik Wojska Polskiego – dowódca polskiego oddziału samoobrony w Bieszczadach pseudonim „Wujek”, hodowca psów gończych. Ciekawą historię o pułkowniku opisuje nam Wanda Żółkiewska w książce dla młodzieży „Dzikus, czyli wyjęty spod prawa”.

Wiele można opisać o każdej z tych miejscowości, a także i o każdej innej zagubionej w leśnych ostępach. Każda ma swoją historię, w którą wrośli przez pokolenia mieszkańcy. Zarówno Ci, którzy nadal mieszkają od pokoleń, jak i ci, których wysiedlono.

Poruszając się tymi terenami, oznakowanymi szlakami, bądź bardziej orientując się jedynie przy pomocy map, jedno mamy zagwarantowane – bieszczadzki dziki spokój. Wiele tych terenów to mało uczęszczane szlaki – wymagające i często bardzo dzikie. Nawet w sezonie, gdzie na Połoninach tłok i gwar, tutaj „ni żywego, ni ducha” – jak powiadają prawdziwi wędrowcy. Trasa zajmie nam ok 3,5 godziny widokowego spaceru.