Tego nie wiesz o regionie: Łem, Łemkamy, Łemkowie

Łemkowie: Nazwa „Łemko” wzięła się od słowackiego słowa „łem” oznaczające „tylko” lub „ale”.

Celem tej – miejmy nadzieję – długiej serii jest prezentowanie ciekawostek z archeologii, historii i etnografii dotyczących Bieszczad. Rzeczy z których nie zawsze zdajemy sobie sprawę lub po prostu o nich nie wiemy. Zaczniemy od odpowiedzi na pytanie: skąd wzięła się nazwa „Łemkowie”?

Rzeźby łemkowskie / fot. Lidia Tul-Chmielewska

Do połowy XIV wieku ziemie Łemkowszczyzny były praktycznie niezamieszkane. Osadnictwo wołosko – ruskie pojawiło się na początku piętnastego stulecia po Chrystusie. Termin “Łemkowszczyzna” jest potocznym określeniem terenów od Wysokiego Działu Bieszczad po dolinę Popradu w Beskidzie Sądeckim. Zaliczano do niej również tzw. Ruś Szlachtowską (region czterech wsi w dolinie Ruskiego Potoku) i pas Beskidów po stronie Słowackiej.

Chyża łemkowska / fot. Lidia Tul-Chmielewska

Co oznacza nazwa Łemkowie?

Profesor Roman Reinfuss w swojej publikacji przedstawia wersję następującą. Ludność obrządku wschodniego, która zamieszkiwała wspomniany teren sama określała się nazwą „Rusnaky”. Polacy nazywali tę grupę „Ruśnioki” i „Rusiny”. Nazwa „Łemko” wzięła się od słowackiego słowa „łem” oznaczające „tylko” lub „ale”.

Muzeum Kultury Łemkowskiej Zyndranowa / fot. Lidia Tul-Chmielewska

Kto przypisał ją do opisywanej grupy? Najbliżsi sąsiedzi zza wspominanego Wysokiego Działu, czyli Bojkowie. Samo słowo „łem” było dla nich z jednej strony rażące, ale i w pewien sposób śmieszne. Przezwali oni swoich najbliższych sąsiadów „Łemkamy”. Określenie to objęło ono w XIX wieku praktycznie całą grupę zachodnich górali zamieszkujących opisywanej wyżej tereny. Nazwę tę i określenie Łemkowszczyzna wkrótce zostały spopularyzowane przez… prasę i polityków.

Łemkowska ściana płaczu fot. Lidia Tul-Chmielewska

Ciekawy jest również proces etnogenezy Łemków. Zależnie na przykład od kontekstu badawczego określa się ich mianem grupy etnicznej lub etnograficznej. W okresie międzywojennych pojawiła się nawet teoria, że Łemkowie mają czysto polskie pochodzenie. O tym jednak innym razem.

Czytaj więcej: 

• Krywulka – łemkowska ozdoba niepodobna do innych
• Historie żywe – Muzeum Łemkowskie w Zyndranowej
• Szlaki w Bieszczadach – najlepsze trasy dla początkujących i zaawansowanych. MAPA MIEJSC!