Bieszczady.land
Przewodnik Turystyczny
Berezka – niewielka wieś nad potokiem Bereźnica

Berezka – niewielka wieś nad potokiem Bereźnica

Berezka w Bieszczadach położona jest w Gminie Solina, przed Myczkowem, jadąc od strony Leska. Wieś mała, raczej o charakterze obecnie już letniskowym. Pierwsze wzmianki o dawnej osadzie pochodzą z 1463 roku. W czasie II wojny światowej – niszczona przez Niemców, po wojnie mieszkańcom ciężki los zgotowały sotnie UPA. Po masowych wysiedleniach, większość wsi całkowicie opustoszała, domy i gospodarstwa zostały zniszczone. W latach 50–tych wieś ponownie zaczęła się zaludniać i powoli rozwijać.

Ruiny cerkwi – ślad po tragicznych losach wsi

Berezka, Gmina Solina / fot. Lidia Tul-Chmielewska

Zobaczyć możemy tutaj ruiny cerkwi pw Przemienienia Pańskiego, o których wielu turystów, jak i mieszkańców Bieszczad, nie wie. A można od drogi dojechać bez żadnego problemu. Ruiny znajdują się prawie przy głównej drodze z Hoczwi do Polańczyka.

Była to cerkiew parafialna. Pierwsza, drewniana istniała w Brezce przypuszczalnie już w XV w. Rozebrano ją w połowie XIX w. z powodu złego stanu. Na jednej z belek zwieńczenia wyryta była data 1444. Murowana powstała w 1868, a odnawiana była w 1920. Nawa na planie ośmiokąta, nieproporcjonalnie duża w porównaniu z pozostałymi częściami. Przykryta była prawdopodobnie ośmioboczną kopułą. Nad nawą znajdowała się ośmiopolowa kopuła konstrukcji drewnianej zwieńczona krzyżem, co oznaczało, że cerkiew oddaje chwałę Jezusowi Chrystusowi. To nietypowe – na terenach podkarpackich – rozwiązanie architektoniczne, o ośmiobocznym rzucie nawy. Podobny kształt nawy spotkać można w drewnianych cerkwiach w Tyniowicach (starszej o ponad półtora wieku) oraz w Michniowcu (powstała w podobnym okresie). Obok postawiona była dzwonnica z zawieszonymi dwoma dzwonami. Na dzwonach tych pochodzących z 1671 i 1697 roku widniały ruskie napisy.

Berezka w Bieszczadach — podzieliła losy innych cerkwi

Po 1947 r. po Akcji Wisła i wysiedleniu mieszkańców Berezki, cerkiew i wieś całkowicie zostały opuszczone. Po zasiedleniu wsi podjęto nieskuteczne próby przejęcia cerkwi przez kościół rzymsko-katolicki w 1950 r.

W 1953 r. cerkiew miała zostać rozebrana na podstawie decyzji Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie. Rozbiórki miał dokonać PGR z Olszanicy, jednak do rozbiórki nie doszło, gdyż w maju 1953 r. powstała w Berezce spółdzielnia produkcyjna, która przejęła budynek cerkwi. Pracownicy spółdzielni, wkrótce po przejęciu cerkwi zdarli blachę z dachu. Od tego czasu cerkiew popada w ruinę. Zachowane są mury do wysokości gzymsu koronującego, na których rosną krzewy i małe drzewka. Przy ruinach stoi drewniany krzyż z tablicami pamiątkowymi o treści:
“Pamięci parafian z Berezki, Woli Matuszowej oraz Niżnej Bereźnicy, którzy tą cerkiew budowali…….”

Cerkiew odwiedzana jest przez dawnych mieszkańców wsi, którzy wyemigrowali po wojnie lub zostali wysiedleni, oraz przez ich potomków. Odbywają się tu czasem nabożeństwa ku pamięci tych, co tutaj mieszkali.

Ruiny warte zobaczenia

Patrząc na niszczejące mury, zwłaszcza, że przyroda i czynniki atmosferyczne – szybko doprowadzą do zagłady tego miejsca, warto się zastanowić, ile jeszcze takich miejsc na mapie mają Bieszczady. Zapomniane i zaniedbane, szybko znikną z miejsc i map.

Berezka w Bieszczadach — szlaki spacerowe

Czerwony – prowadzący od węzła szlaków przy szkole do ruin cerkwi i parku podworskiego, a następnie widokowym grzbietem 499 m do kompleksu leśnego z Górą Kamieniec (518 m) i powrotem (2 widokowe wzniesienia) doliną potoku Bereźnica do wsi.

Żółty – (łącznikowy) dzielący pętlę szlaku czerwonego na dwie mniejsze części. Prowadzi od parku podworskiego, przez wzniesienie widokowe w dolinę potoku Bereźnica do przechodzącego szlaku czerwonego.

Zielony – prowadzący szosą w kierunku Woli Matiaszowej i za wsią skręcający na Kiczerę (596m), za szczytem wiodący powrotnie do wsi.

Niebieski – biegnący od węzła szlaków do górnej części wsi, skrajem lasu, przez potok Głęboki do drogi leśnej schodzącej z masywu Szczuba (606m) na Wisinę, a następnie prowadzący nas pod ruiny cerkwi.

Lidia Tul-Chmielewska
Materiały: Stanisław Orłowski „Mała obwodnica” cz. 2

Czytaj więcej: Szlaki w Bieszczadach – najlepsze trasy dla początkujących i zaawansowanych. MAPA MIEJSC!